اورولوژی چیست؟

اورولوژی یکی از شاخه‌های مهم و تخصصی علم پزشکی است که به بررسی، تشخیص و درمان بیماری‌های دستگاه ادراری در زنان و مردان و همچنین دستگاه تناسلی مردان می‌پردازد. متخصص این حوزه را اورولوژیست می‌نامند. این شاخه از پزشکی، مرز مشترکی با سایر تخصص‌ها مانند نفرولوژی، زنان و زایمان، آنکولوژی و جراحی دارد.
اورولوژی (Urology) علمی است که به مطالعه عملکرد، بیماری‌ها و اختلالات سیستم ادراری و تناسلی می‌پردازد. سیستم ادراری در هر دو جنس شامل کلیه‌ها، حالب (میزنای)، مثانه و مجرای ادرار می‌باشد. علاوه بر آن، در مردان، سیستم تناسلی شامل بیضه‌ها، اپیدیدیم، وازدفران، کیسه‌های منی، پروستات و آلت تناسلی نیز تحت بررسی و درمان توسط متخصص اورولوژی قرار می‌گیرد.

اندام‌ها و ساختارهای مرتبط با اورولوژی

در اورولوژی، دستگاه‌های زیر مورد مطالعه و درمان قرار می‌گیرند:

• کلیه‌ها: مسئول تصفیه خون و تولید ادرار
• حالب (میزنای): لوله‌هایی که ادرار را از کلیه به مثانه منتقل می‌کنند
• مثانه: اندامی کیسه‌ای شکل که ادرار را نگهداری می‌کند
• مجرای ادرار: لوله‌ای که ادرار را از مثانه به بیرون بدن هدایت می‌کند
• اندام‌های تناسلی مردانه: شامل بیضه‌ها، آلت تناسلی، پروستات و ساختارهای مرتبط با تولید مثل

بیماری‌ها و اختلالات تحت درمان در اورولوژی

اورولوژی با طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها و اختلالات مرتبط است که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• سنگ کلیه و سنگ حالب
• عفونت‌های مجاری ادراری (UTI)
• بی‌اختیاری ادرار
• تنگی مجرای ادرار
• بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH)
• سرطان کلیه، مثانه، پروستات و بیضه
• نارسایی کلیه
• اختلالات جنسی در مردان (اختلال نعوظ، انزال زودرس، ناباروری)
• آسیب‌ها و ناهنجاری‌های مادرزادی دستگاه ادراری

روش‌های تشخیص در اورولوژی

پزشک متخصص اورولوژی برای تشخیص دقیق بیماری‌ها از ابزارهای مختلفی استفاده می‌کند که شامل موارد زیر است:

• سونوگرافی و تصویربرداری (MRI، CT scan)
• یورودینامیک (ارزیابی عملکرد مثانه و مجرا)
• سیستوسکوپی (مشاهده داخل مثانه با دوربین مخصوص)
• آزمایش‌های ادرار و خون
• بیوپسی (نمونه‌برداری) از پروستات یا کلیه
• آزمایش اسپرم برای بررسی ناباروری مردان

محصولات و تجهیزات پزشکی مورد استفاده در اورولوژی

محصولات پزشکی مورد استفاده در اورولوژی را می‌توان به چهار دسته اصلی تقسیم کرد:

تجهیزات تشخیصی

این ابزارها برای بررسی دقیق عملکرد و ساختار دستگاه ادراری و تناسلی به کار می‌روند:

• سیستوسکوپ (Cystoscope): دستگاهی اپتیکال برای دیدن داخل مثانه و مجرای ادرار

• یورتروسکوپ (Ureteroscope): وسیله‌ای برای مشاهده و درمان داخل حالب و کلیه

• یورودینامیک (Urodynamic Equipment): دستگاهی برای بررسی عملکرد مثانه و عضلات آن

• یوروفلومتری (Uroflowmeter): دستگاهی برای اندازه‌گیری جریان ادرار

• پروب اولتراسوند (سونوگرافی): برای بررسی غیرتهاجمی کلیه‌ها، مثانه، پروستات و بیضه‌ها

• CT اسکن و MRI: برای بررسی‌های دقیق‌تر به‌ویژه در تومورها یا ناهنجاری‌ها

تجهیزات درمانی و جراحی

این دسته شامل ابزارهایی است که برای درمان غیرجراحی یا جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرند:

• لیتوترپتر (Lithotripter): دستگاه سنگ‌شکن که با استفاده از امواج صوتی، سنگ کلیه را خرد می‌کند

• رزکتوسکوپ (Resectoscope): برای برداشتن بافت‌های پروستات یا مثانه از طریق مجرا

• ست لاپاراسکوپی: برای انجام جراحی‌های کم‌تهاجمی بر روی کلیه یا مثانه

• لیزرهای جراحی (مثل هولمیوم یا Nd:YAG): برای سنگ‌شکنی یا درمان تومورها

• الکتروکوتری و دیاترمی: برای کنترل خونریزی یا برش بافت‌ها در طول جراحی

• استنت حالب (Ureteral Stent): لوله‌ای کوچک برای باز نگه داشتن مسیر حالب

• بالون دیلاتور: برای باز کردن تنگی‌های مجرا یا حالب

وسایل مصرفی و مراقبتی

محصولاتی هستند که اغلب یک‌بار مصرف بوده و در مراقبت از بیماران یا درمان‌های ساده به کار می‌روند:

• کاتتر فولی (Foley Catheter): رایج‌ترین کاتتر برای تخلیه ادرار از مثانه

• کاتتر نلاتون (Nelaton Catheter): برای تخلیه موقت یا خودکاتتری

• کاتتر کاندومی (External/Condom Catheter): مخصوص آقایان برای کنترل بی‌اختیاری

• کیسه ادرار (Urine Collection Bag): متصل به کاتتر جهت جمع‌آوری ادرار

• ژل لیدوکائین یا لوبریکانت: برای کاهش درد و تسهیل ورود ابزار از مجرا

• پوشک‌های بزرگسال یا پد مخصوص: در بیماران مبتلا به بی‌اختیاری

• گاید وایر (Guide Wire): سیم نازک برای عبور ابزار از مسیرهای باریک مانند حالب

• سوند سوپراپوبیک: در موارد خاص، برای تخلیه ادرار از طریق پوست شکم